Έχουν εκφραστεί απόψεις ότι ακόμα κι αν το άρθρο 16 κρίνεται αναχρονιστικό, η διαδικασία της «παράκαμψης» μέσω άλλου άρθρου, ενέχει προβλήματα και αποτελεί ένα είδος «συνταγματικού πραξικοπήματος»
Συντάκτης: Νίκος Μάστορας
Η «έμπνευση» της κυβέρνησης και του υπουργού Παιδείας να χρησιμοποιήσουν ένα άρθρο του Συντάγματος (το άρθρο 28) για να παρακάμψουν ένα άλλο (το άρθρο 16) και να επιτρέψουν έτσι την ίδρυση ιδιωτικών ΑΕΙ στη χώρα, κατά πάσα πιθανότητα θα προκαλέσει μια «καραμπόλα» που θα οδηγήσει την υπόθεση στο Συμβούλιο της Επικρατείας...
Το ανώτατο δικαστήριο, εφόσον γίνει προσφυγή για το ζήτημα αυτό -κάτι ιδιαίτερα πιθανό- θα κληθεί να κρίνει αν η μεθόδευση αυτή ειναι Συνταγματική, όταν ήδη έχουν εκφραστεί απόψεις ότι ακόμα κι αν το άρθρο 16 κρίνεται αναχρονιστικό, η διαδικασία της «παράκαμψης» μέσω άλλου άρθρου, ενέχει προβλήματα και αποτελεί ένα είδος «συνταγματικού πραξικοπήματος»
Παράλληλα, τις επόμενες μέρες οι φοιτητές ετοιμάζουν τις πρώτες τους αντιδράσεις, και μάλιστα όπως φαίνεται θα είναι γενικευμένες αφού πάνω από 100 φοιτητικοί σύλλογοι δήλωσαν συμμετοχή στις συζητήσεις που οργανώνονται για «ξεσηκωμό» των φοιτητών. Ας τα δούμε αναλυτικά:
Η κατάργηση του άρθρου 16 δια «παρακάμψεως»
Σύμφωνα με υψηλόβαθμο στέλεχος του υπουργείου Παιδείας, που μίλησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, το ενδιαφέρον από πανεπιστήμια του εξωτερικού είναι ήδη εκπεφρασμένο για την παρουσία τους στην Ελλάδα και υπάρχουν ήδη προτάσεις. «Αυτό που μένει, είναι να "ξεκλειδώσει" η θεσμική παράμετρος», ανέφερε χαρακτηριστικά. Όπως επεσήμανε, το άρθρο 28 του Συντάγματος σε συνάρτηση με κείμενα έγκριτων συνταγματολόγων και το ενωσιακό δίκαιο και επικουρούμενο από διεθνείς συμβάσεις μπορεί να παρακάμψει την αναθεώρηση του άρθρου 16 και να επιτρέψει την παρουσία ξένων, μη-κρατικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα.
Το άρθρο 28 αναφέρει ότι «οι γενικά παραδεδεγμένοι κανόνες του διεθνούς δικαίου, καθώς και οι διεθνείς συμβάσεις, από την επικύρωσή τους με νόμο και τη θέση τους σε ισχύ, σύμφωνα με τους όρους καθεμιάς, αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του εσωτερικού ελληνικού δικαίου και υπερισχύουν από κάθε άλλη αντίθετη διάταξη νόμου. H εφαρμογή των κανόνων του διεθνούς δικαίου και των διεθνών συμβάσεων στους αλλοδαπούς τελεί πάντοτε υπό τον όρο της αμοιβαιότητας».
Όπως αναφέρεται σε ερμηνευτική δήλωση που προστέθηκε από την Αναθεώρηση του 2001, το άρθρο 28 αποτελεί θεμέλιο για τη συμμετοχή της Ελλάδας στις διαδικασίες της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Έτσι, η θέσπιση κριτηρίων ίδρυσης και λειτουργίας, σε συνδυασμό με τη «συνδρομή» του άρθρου 28, θα επιτρέψει -σε πρώτη φάση τουλάχιστον- την παρουσία παραρτημάτων ευρωπαϊκών πανεπιστημίων στην Ελλάδα.
Επιπόλαιη απόπειρα συνταγματικού πραξικοπήματος
Σύμφωνα όμως με άλλους πανεπιστημιακούς, και εν προκειμένω σύμφωνα με τον Ελληνα Πανεπιστημιακό John D. Pappas, το πρόβλημα της αναξιοκρατίας και της εσωστρέφειας των ελληνικών ΑΕΙ, ως κρατικοδίαιτων βραχιόνων του κρατικού μονοπωλίου στην ανώτατη εκπαίδευση, είναι υπαρκτό και ακανθώδες. Προφανές είναι και το πρόβλημα της πολιτικής χειραγώγησης του κρατικού μονοπωλίου στην ανώτατη παιδεία από την εκάστοτε Κυβέρνηση (και όχι μόνον).
«Η επίλυση όμως του γόρδιου δεσμού της ανώτατης παιδείας μας προαπαιτεί στοιχειώδη σοβαρότητα από το πολιτικό προσωπικό της χώρας, ήτοι να ενσκήψει μεθοδικά στο ζήτημα της αναθεώρησης του άρθρου 16 στο μέλλον, αρχίζοντας από την αναφερθείσα συστηματική και συμπεριληπτική δημόσια διαβούλευση, η οποία ουδέποτε έγινε στη Νεότερη Ελλάδα. Απεναντίας, η παρούσα μεθόδευση της Κυβέρνησης, για άμεση ίδρυση «ιδιωτικών πανεπιστημίων» (ξένων ή ελληνικών, όπως και αν εννοιολογηθούν αυτά), συνιστά μάλλον μια επιπόλαιη απόπειρα συνταγματικού πραξικοπήματος εν μέσω του ναρκοπεδίου του άρθρου 28—απόπειρα που αναπόφευκτα θα προσκρούσει στο Συμβούλιο της Επικρατείας».
Όπως επισημαίνει ο πανεπιστημιακός -και δεν είναι ο μόνος- το άρθρο 16 του Συντάγματος, ως θεμελιώδες άρθρο εθνικής κυριαρχίας που θεσπίζει και κατοχυρώνει τον απόλυτο εθνικό έλεγχο (κρατικό μονοπώλιο) στην ανώτατη εκπαίδευση, δεν περιλαμβάνει οποιαδήποτε ρητή επιφύλαξη υπέρ του διεθνούς δικαίου ή έστω υπέρ των διεθνών σχέσεων της χώρας (όπως π.χ. εκείνες στο κείμενο των άρθρων 1 παρ. 2 , 5 παρ. 2, και 78 παρ. 5 του Συντάγματος). Δηλαδή ο Συντακτικός Νομοθέτης δεν θεώρησε ως εκ των προτέρων (a priori) ενδεχόμενη την περιοριστική εφαρμογή του άρθρου 28 και του διεθνούς δικαίου κατά της απολύτου ισχύος του άρθρου 16.
Επίσης, σχετικά με διακρατικές συμφωνίες για την εγκατάσταση πανεπιστημιακών παραρτημάτων άλλων χωρών στην Ελλάδα, διατυπώθηκε ακόμη και η άποψη ότι «το μεγάλο πλεονέκτημα, εξάλλου, των συμφωνιών αυτών είναι ότι [δήθεν] δεν έχουν ανάγκη από νόμο για να εφαρμοστούν». Δηλαδή, ούτε λίγο ούτε πολύ, σύμφωνα με αυτή την ακραία άποψη, το άρθρο 16 του Συντάγματος μπορεί να παραβιασθεί και καταστρατηγηθεί από την Κυβέρνηση κατά το δοκούν, άνευ νόμου, κατ' επίκληση του Δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Υπάρχουν βέβαια διεθνείς συνθήκες «απλοποιημένης» λειτουργικής μορφής, που δεν κυρώνονται με νόμο αλλά εντάσσονται στον εσωτερικό νόμο με κανονιστική πράξη, ήτοι με υπουργική απόφαση ή με διάταγμα. Εν τούτοις τέτοιες συνθήκες είτε περιλαμβάνουν ρητή επιφύλαξη υπέρ του νόμου, είτε είναι επιχειρησιακής σκοπιμότητας και μορφής προς εφαρμογή [και όχι παραβίαση] συντακτικών διατάξεων και τακτικών νόμων, χωρίς επ’ ουδενί να παραβιάζουν το Σύνταγμα—άλλως προσκρούουν στην Ελληνική Δικαιοσύνη και δεν εφαρμόζονται. Επομένως μια διεθνής συνθήκη που θα παραβίαζε το άρθρο 16, και μάλιστα άνευ μετατροπής της σε εσωτερικό νόμο, δεν εντάσσεται στην κατηγορία των διεθνών συνθηκών «απλοποιημένης» μορφής, αλλά απεναντίας θα μπορούσε να εκληφθεί ως απόπειρα συνταγματικού πραξικοπήματος στον χώρο της παιδείας.
Προς φοιτητικό «ξεσηκωμό»;
Στο μεταξύ, οι φοιτητές δείχνουν κινητικότητα τις τελευταίες ημέρες και χθες ανακοινώθηκε ότι πάνω από 100 φοιτητικοί σύλλογοι από όλη τη χώρα έχουν αποφασίσει την συμμετοχή τους στην μεγάλη πανελλαδική συνάντηση φοιτητικών συλλόγων που οργανώνουν οι σύλλογοι που συσπειρώνονται στο Μέτωπο Αγώνα Σπουδαστών, το Σάββατο 16 Δεκέμβρη, στο Πανεπιστήμιο Πειραιά με σύνθημα «Αγώνας για αποκλειστικά δημόσιες και δωρεάν σύγχρονες σπουδές, για πτυχία με αξία και δουλειά με δικαιώματα! ΟΧΙ στα Ιδιωτικά πανεπιστήμια»
Σε δήλωσή του για την τελική ευθεία προς την πανελλαδική συνάντηση, ο Μιχάλης Φαναρτζής, πρόεδρος του Φοιτητικού Συλλόγου Πανεπιστημίου Πειραιά, που φιλοξενεί τη συνάντηση, επισημαίνει
«Η φετινή πανελλαδική συνάντηση έχει ξεχωριστή σημασία. Την ώρα που η κυβέρνηση σχεδιάζει το νομοσχέδιο για την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων, εμείς θα σχεδιάσουμε τον δικό μας αγώνα ενάντια στο μεγάλο χτύπημα που ετοιμάζουν για τις σπουδές και τα πτυχία μας!
Μπορεί η κυβέρνηση να έχει την πλειοψηφία στη Βουλή, όμως εμείς είμαστε η πραγματική πλειοψηφία στις σχολές μας. Απαιτούμε αναβάθμιση των σπουδών για όλους και όχι νέα υποβάθμιση των δημόσιων πανεπιστημίων. Απαιτούμε το πτυχίο μας να έχει αντίκρισμα και όχι να υποβαθμιστεί και άλλο με το μεγάλο "παζάρι τίτλων σπουδών" με βάση την "τσέπη", που θα μετατρέπουν το πτυχίο σε "ακόμα ένα χαρτί".
Καλούμε μέχρι και τελευταία μέρα, όλους τους φοιτητικούς συλλόγους της χώρας να πάρουν αγωνιστική απόφαση συμμετοχής. Να μεγαλώσει η ενότητα των φοιτητικών συλλόγων της χώρας για τις δικές μας ανάγκες!».
Θα φτάσουμε σε «εμπόριο τίτλων σπουδών»
Υπάρχει κι άλλος ένας λόγος επιφύλαξης. Σύμφωνα με τον πρόεδρο της ΟΙΕΛΕ κ.Γιώργο Χριστόπουλο, «θα πρέπει οι υπέρμαχοι της αναθεώρησης του άρθρου 16 να αναλογιστούν, εάν σε ένα τέτοιο πλαίσιο αδύναμης κρατικής εποπτείας είναι εφικτό να προστατεύεται το πιο ευαίσθητο, ίσως, δημόσιο αγαθό. Αν, δηλαδή, με ένα αντίστοιχο νομοθετικό πλαίσιο, όπως αυτό που ισχύει σήμερα για τα ιδιωτικά σχολεία, μπορεί να παρέχονται από ιδιώτες ή από μη κερδοσκοπικούς φορείς υπηρεσίες ανώτατης εκπαίδευσης που θα εξυπηρετήσουν το στόχο της ποιοτικής πανεπιστημιακής Παιδείας για όσο το δυνατόν περισσότερους. Η δική μας εκτίμηση είναι πως, με το βαθμό εποπτείας που ισχύει σήμερα στην τυπική ιδιωτική εκπαίδευση, υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να οδηγηθούμε σε ένα ατελείωτο πάρτι εμπορίας τίτλων σπουδών για έχοντες και κατέχοντες με ανυπολόγιστες συνέπειες για την ελληνική κοινωνία. Εάν δεν μπουν ισχυροί όροι εποπτείας του κράτους, όπως αυτοί που ισχύουν στο γαλλικό και στο γερμανικό Σύνταγμα, τα δεινά της ιδιωτικής πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης θα μεταφερθούν και στην ανώτατη»... Ο Γ.Χριστόπουλος συμπληρώνει ότι ο τίτλος του «μη κερδοσκοπικού» δεν αρκεί ως εγγύηση νομιμότητας. Εκμεταλλευόμενα την εσκεμμένη αδράνεια των εποπτικών αρχών της πολιτείας, κάποια μη κερδοσκοπικά ιδιωτικά σχολεία παραβιάζουν και αυτά τους νόμους.
