Η επιλογή του τρόπου διάθεσης του σώματος μετά τον θάνατο είναι μια πράξη κυρίως πολιτισμού
Τα πρόσφατα λόγια τής ΠτΔ κα Σακελλαροπούλου αντανακλούν μία οικουμενική αλήθεια. Μια αλήθεια που μας χαρακτηρίζει ως είδος σχεδόν απ’ την αρχή της εμφάνισής μας. Από τα σκανδιναβικά φιορδ και τα ομηρικά έπη αιώνες πριν, μέχρι τις άσβεστες φλόγες του Βαρανάσι σήμερα, η αποτέφρωση δεν είναι προνόμιο ενός λαού ή μιας θρησκείας. Οφείλει να είναι επιλογή κάθε ανθρώπου. Τι πρέπει να γνωρίζουμε όμως για το τι ισχύει στη χώρα μας;
1. Δεν απαιτείται μετακίνηση στο εξωτερικό
Μέχρι πριν από κάποια χρόνια, η Ριτσώνα ήταν κυρίως γνωστή από ένα και μόνο πράγμα: την Ανάβασή της, έναν από τους πιο δημοφιλείς αγώνες αυτοκινήτου, αλλά και μια διαδρομή-σταθμός για τους φίλους του αγωνίσματος, αφού διεξήχθη για πρώτη φορά το 1956. Ως τοποθεσία πάλι, είναι μοναδική γιατί ενώ βρίσκεται στην ηπειρωτική Ελλάδα ανήκει στον νομό Ευβοίας. Πλέον, διαθέτει και ένα ακόμα ξεχωριστό χαρακτηριστικό: φιλοξενεί το μοναδικό -προς το παρόν- αποτεφρωτήριο της χώρας.
Από τον Σεπτέμβριο του 2019, όταν εγκαινιάστηκε το Αποτεφρωτήριο Ριτσώνας, η Ελλάδα έπαψε να είναι η μοναδική χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δεν παρείχε στους πολίτες της το δικαίωμα αυτό. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, η ταφή εντός επικράτειας ήταν μονόδρομος, ενώ ο κοντινότερος προορισμός με δυνατότητα αποτέφρωσης ήταν η Βουλγαρία -καθιστώντας στην ουσία τον νεκρό μετανάστη μετά θάνατον. Το νομοθετικό πλαίσιο ορίστηκε μόλις το 2006, ενώ η δημιουργία του Κέντρου ήταν πρωτοβουλία της Ελληνικής Κοινωνίας Αποτέφρωσης, οι προσπάθειες της οποίας καρποφόρησαν μετά από 24(!) ολόκληρα χρόνια.
2. Η αποτέφρωση είναι επιλογή -με επιλογές
Το Κέντρο Αποτέφρωσης Νεκρών -όπως είναι επίσημα γνωστό το αποτεφρωτήριο Ριτσώνας- είναι ένας τόπος αποχαιρετισμού και μνήμης, με αρχιτεκτονική ταυτότητα ανάλογη της συνθήκης. Λιτότητα, απλότητα, διακριτικός συμβολισμός, κυριαρχούν και το χαρακτηρίζουν, ενώ η τέλεση θρησκευτικής ή πολιτικής τελετής γίνεται στην Αίθουσα Αποχαιρετισμού.
Το Κέντρο προσφέρει υπηρεσίες αποτέφρωσης νεκρών και οστών νεκρών από εκταφές -αντί της ταφής ή φύλαξης σε οστεοφυλάκιο αντίστοιχα- και συνεργάζεται με όλα τα γραφεία τελετών σε Ελλάδα και εξωτερικό. Και στις δύο περιπτώσεις, η τέφρα μπορεί:
- να ταφεί στον ανθόκηπο του Κέντρου,
- να φυλαχθεί στο υπαίθριο τεφροφυλάκιό του,
- να γίνει διασπορά της σε γη, θάλασσα ή αέρα,
- να παραδοθεί στους οικείους σε τεφροδόχο της επιλογής τους.
Τέλος, ο ενδιαφερόμενος μπορεί να προχωρήσει και σε προαγορά υπηρεσιών αποτέφρωσης, για να μην επιβαρύνει τους δικούς του μετά θάνατον.
Και μια μικρή λεπτομέρεια: το 10% των μετοχών του Αποτεφρωτηρίου ανήκει στα παιδικά χωριά SOS. Μια κίνηση περισσότερο συμβολισμού, που αντανακλά το πώς ο θάνατος μπορεί να γίνει πηγή ζωής για τα παιδιά.
3. «Ναι, αλλά μήπως έχει πολλή γραφειοκρατία;»
Σε καμία περίπτωση. Η τουλάχιστον, όχι περισσότερη από αυτή που απαιτεί μία ταφή. Αρχικά, ο κάθε ενδιαφερόμενος πρέπει να ξέρει ότι οι υπηρεσίες αποτέφρωσης νεκρών παρέχονται αποκλειστικά μέσω γραφείων τελετών, τα οποία συμπληρώνουν και καταθέτουν όλα τα απαραίτητα έγγραφα, σε συνεργασία με το Κέντρο Αποτέφρωσης. Επιπλέον, σε ό,τι αφορά τα έξοδα της αποτέφρωσης, αυτά καλύπτονται από τα ασφαλιστικά ταμεία -όπως ακριβώς ισχύει και για την ταφή. Τέλος, ο νομοθέτης διασφαλίζει όλα τα σχετικά δικαιώματα κάθε φυσικού προσώπου, χάρη σε μια σειρά νόμων και άρθρων (4483/2017, 4368/2016, 4277/2014, κ.ά) που σχετίζονται με την αποτέφρωση στην Ελλάδα.
4. Διασφαλίζοντας την εκπλήρωση της επιλογής
Αρκετοί επώνυμοι επέλεξαν ως τώρα τη Ριτσώνα ως τελευταίο προορισμό τους. Ανάμεσά τους, ο μουσικοσυνθέτης Θάνος Μικρούτσικος, ο συγγραφέας Περικλής Κοροβέσης, ο πρώην Πρόεδρος της Βουλής Φίλιππος Πετσάλνικος, η αγωνίστρια της Κατοχής Δανάη Μωραΐτου, η τραγουδίστρια Αρλέτα, και πολλοί ακόμα. Παρόλα αυτά, δεν είναι λίγοι όσοι απλοί πολίτες επιλέγουν την αποτέφρωση. Όσο μάλιστα περνάει ο καιρός και η ύπαρξη του Κέντρου γίνεται όλο και πιο γνωστή, όλοι και περισσότεροι στρέφονται προς τα εκεί. Το θέμα είναι πως φοβούνται πως δεν θα γίνει πράξη η επιλογή τους. Σε αντίθεση με κάποιον διάσημο, η επιθυμία του οποίου γίνεται άμεσα και ευρέως γνωστή, ένας ανώνυμος έχει ν’ αντιμετωπίσει πολλές φορές ένα βασικό εμπόδιο: τους συγγενείς του. Ο στενός οικογενειακός κύκλος, αρκετές φορές δεν σέβεται την τελευταία επιθυμία του ανθρώπου του, επιλέγοντας την ταφή. Η μόνη σύμφωνη με τη νομοθεσία λύση, είναι μία συμβολαιογραφική πράξη, και η γνωστοποίηση της επιθυμίας του σε δύο άτομα της απόλυτης εμπιστοσύνης του. Σ’ αυτή την περίπτωση θ’ αποτεφρωθούν, ανεξάρτητα από τις
