Πώς ξεκινήσαμε να λέμε ψέματα και γιατί οι εφημερίδες αγαπούν λίγο περισσότερο την Πρωταπριλιά;
Η 1η Απριλίου είναι μια μέρα συνδεδεμένη με φάρσες και αστεία, καθώς το έθιμο της Πρωταπριλιάς επιτρέπει τη διάδοση καλοπροαίρετων ψεμάτων. Αυτή η παράδοση, που ξεκίνησε από την Ευρώπη, δεν αποτελεί απλώς μια ευκαιρία για γέλιο, αλλά μια ιστορική συνήθεια με βαθιές ρίζες.
Η προέλευση της Πρωταπριλιάς ανάγεται στην αρχαία Ρώμη και στη συνέχεια στους Κέλτες, έναν λαό της βορειοδυτικής Ευρώπης που ήταν έμπειροι ψαράδες. Η αλιευτική περίοδος για αυτούς ξεκινούσε την 1η Απριλίου, όμως η ψαριά εκείνη την εποχή του χρόνου ήταν ιδιαίτερα δύσκολη. Έτσι, οι Κέλτες συνήθιζαν να υπερβάλλουν ή να λένε ψέματα για τα αλιεύματά τους, δημιουργώντας άθελά τους ένα έθιμο που διατηρήθηκε ανά τους αιώνες.
Στη Γαλλία, τη δεκαετία του 1950, οι άνθρωποι συνήθιζαν να κάνουν φάρσες κολλώντας χάρτινα ψάρια στην πλάτη ανυποψίαστων ατόμων, μια παράδοση γνωστή ως "τα ψαράκια του Απριλίου".
Έτσι, το έθιμο της Πρωταπριλιάς συνεχίζει να χαρίζει γέλιο και να αποτελεί μια διασκεδαστική παράδοση σε πολλές χώρες του κόσμου.
Η Πρωταπριλιά συνδέεται όμως παραδοσιακά και με μεγάλης κλίμακας ψεύτικες ειδήσεις..Διεθνή Μέσα ενημέρωσης αφιερώνουν πολλή φαιά ουσία προκειμένου να πείσουν για εξωπραγματικά αλλά και αληθοφανή γεγονότα. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, οι εφημερίδες και οι τηλεοπτικοί σταθμοί απομακρύνονται από αυτή την πρακτική. Ο καθηγητής δημοσιογραφίας Stuart Allan τονίζει ότι η άνοδος των fake news και της παραπληροφόρησης έχει καταστήσει το κοινό πιο δύσπιστο.
Ας κάνουμε όμως αναδρομή σε μερικά από τα fake news που διαδόθηκαν στο παρελθόν και έγιναν πολύ γρήγορα viral.
1. Η συγκομιδή των σπαγγέτι (1957): Το BBC μετέδωσε ένα ρεπορτάζ στο πρόγραμμα "Panorama" που έδειχνε Ελβετούς αγρότες να συλλέγουν σπαγγέτι από δέντρα, υποστηρίζοντας ότι η καλή σοδειά οφειλόταν στην εξάλειψη του "σκαθαριού του σπαγγέτι". Πολλοί θεατές πίστεψαν την είδηση και ρώτησαν πώς θα μπορούσαν να καλλιεργήσουν τα δικά τους δέντρα σπαγγέτι.
2. Ιπτάμενοι πιγκουίνοι (2008): Το BBC παρουσίασε ένα ντοκιμαντέρ που αποκάλυπτε μια νέα αποικία πιγκουίνων που μπορούσαν να πετούν, μεταναστεύοντας από την Ανταρκτική σε τροπικά δάση της Νότιας Αμερικής. Το βίντεο ήταν αποτέλεσμα προηγμένης ψηφιακής επεξεργασίας.
3. Ο μυστηριώδης παίκτης του μπέιζμπολ (1985): Το περιοδικό Sports Illustrated δημοσίευσε άρθρο για τον Σιντ Φιντς, έναν υποτιθέμενο παίκτη του μπέιζμπολ που μπορούσε να ρίξει μπάλες με ταχύτητα 270 χλμ/ώρα, χάρη σε μυστικές τεχνικές που έμαθε στο Θιβέτ. Πολλοί αναγνώστες πίστεψαν την ιστορία.
4. Το νησί Σαν Σερίφ (1977): Η εφημερίδα The Guardian αφιέρωσε επτά σελίδες σε ένα υποτιθέμενο νησιωτικό έθνος στον Ινδικό Ωκεανό, το Σαν Σερίφ, με λεπτομερείς περιγραφές και χάρτες. Πολλοί αναγνώστες δεν κατάλαβαν ότι ήταν φάρσα.
5. Η αλλαγή της ώρας του Big Ben (1980): Το BBC ανακοίνωσε ότι το ρολόι του Big Ben θα μετατραπεί σε ψηφιακό για να συμβαδίσει με την εποχή. Η ανακοίνωση προκάλεσε έντονες αντιδράσεις από το κοινό.
6. Το τηλεοπτικό χρώμα (1962): Η σουηδική τηλεόραση ανακοίνωσε ότι, χάρη σε νέα τεχνολογία, οι ασπρόμαυρες τηλεοράσεις θα μπορούσαν να προβάλλουν έγχρωμες εικόνες αν οι θεατές τοποθετούσαν ένα νάιλον καλσόν μπροστά από την οθόνη. Πολλοί προσπάθησαν την τεχνική.
7. Η αλλαγή της βαρύτητας (1976): Ο αστρονόμος Πάτρικ Μουρ ανακοίνωσε στο BBC Radio 2 ότι, λόγω μιας σπάνιας ευθυγράμμισης των πλανητών, η βαρύτητα στη Γη θα μειωνόταν προσωρινά, επιτρέποντας στους ανθρώπους να νιώσουν ένα αίσθημα αιώρησης. Πολλοί ακροατές ανέφεραν ότι ένιωσαν το φαινόμενο.
8. Η πυρηνική μέση (1992): Το National Public Radio των ΗΠΑ μετέδωσε ότι ο Ρίτσαρντ Νίξον ανακοίνωσε εκ νέου υποψηφιότητα για την προεδρία με το σλόγκαν "Δεν έκανα τίποτα λάθος και δεν θα το ξανακάνω". Η φωνή του Νίξον ήταν ηθοποιός, αλλά πολλοί ακροατές πίστεψαν την είδηση.
9. Το stretching του Σαρκοζί (2008) :Η εφημερίδα The Sun δημοσίευσε ένα άρθρο την 1η Απριλίου 2008, στο οποίο ανέφερε ότι ο Γάλλος Πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί επρόκειτο να υποβληθεί σε μια «πρωτοποριακή επέμβαση τεντώματος» προκειμένου να αυξήσει το ύψος του από 1,65 μ. σε 1,78 μ. – ώστε να είναι κατά μία ίντσα ψηλότερος από τη σύζυγό του, το μοντέλο Κάρλα Μπρούνι.
10. Η ανακάλυψη του νερού στον Άρη (2005): Η NASA δημοσίευσε φωτογραφία που έδειχνε ένα ποτήρι νερό πάνω στον Άρη, υπονοώντας ότι βρέθηκε νερό στον πλανήτη. Η φωτογραφία ήταν φάρσα για την Πρωταπριλιά.
11. Η αλλαγή της πλευράς οδήγησης στη Σουηδία (1967): Ανακοινώθηκε ότι η Σουηδία θα αλλάξει την πλευρά οδήγησης από τα αριστερά στα δεξιά. Αν και η αλλαγή πράγματι συνέβη, η ανακοίνωση έγινε την Πρωταπριλιά, προκαλώντας σύγχυση.
12. Το χρώμα των καναλιών του BBC (1993): Το BBC ανακοίνωσε ότι θα αλλάξει τα χρώματα των καναλιών του για να ταιριάζουν με τις προσωπικότητες των παρουσιαστών. Πολλοί θεατές πίστεψαν την ανακοίνωση.
13. Η απαγόρευση του αλκοόλ στο Ουισκόνσιν (1933): Μια εφημερίδα ανακοίνωσε ότι η πολιτεία του Ουισκόνσιν θα απαγορεύσει το αλκοόλ, προκαλώντας πανικό στους κατοίκους, μέχρι να συνειδητοποιήσουν ότι ήταν Πρωταπριλιά.
