Από την φιλτραρισμένη social επιθυμία στην real αγάπη, υπάρχει σοβαρό κενό
Δεν συνέβη ποτέ, αλλά θα μπορούσε να συμβεί. Οι πλατωνικές αγάπες μπορούν να συνοψιστούν σχεδόν με αυτόν τον τρόπο - με ένα αόρατο, αλλά πάντοτε παρόν, "τι θα γινόταν εάν", που καθορίζει τις ενέργειες και τις σκέψεις των πρωταγωνιστών του. Στο τέλος, αυτό που επικρατεί είναι ένα γιγαντιαίο neon «μπαααα», να φωσφορίζει στα timeline, το οποίο χρησιμεύει μόνο για να απαλύνει τις πιο αθώες καρδιές - γιατί, σε αυτά τα στόρι, μόνο ένας από τους δυο είναι διαθέσιμος για πραγματική αγάπη.
"Πρόσφατα είχα μια θεαματική σχέση - που δεν συνέβη ποτέ. Στο μυαλό μου βέβαια, περπατούσαμε, παίζαμε, κοιμόμασταν αγκαλιά, κάναμε σχέδια για το μέλλον. Γνωριστήκαμε στα τέλη Μαρτίου, που ο πλανήτης μπήκε στο πρώτο του lockdown. Εκείνη την περίοδο, ενστικτώδικα, άρχισα να μιλάω περισσότερο με τους social φίλους μου, και να μου πιάνουν την κουβέντα κι άλλοι ξένοι social "φίλοι". Με έναν να κερδίζει την κούρσα και να αναδύεται πολύ γρήγορα ως ο τέλειος σύντροφος. Τον συνάντησα στο messenger για πρώτη φορά μέσω της δουλειάς, κουβεντιάζοντας καθημερινά θέματα, λέγοντας αστεία, μια επικαιρότητα εδώ, ένα meme εκεί. Αλλά καθώς το lockdown προχωρούσε, η συνομιλία μας μεταφέρθηκε σε ολόκληρη την social και οικιακή μου καλωδίωση. Και άρχισε να τρέχει λίγο πιο βαθιά, πιο ερωτικά. Δεν είχε προγραμματιστεί καθόλου, απλά συνέβη: του άρεσε να μου στέλνει τραγούδια με υπονοούμενα έρωτα στους στίχους, να μου δείχνει σε screenshot το βραδινό του και να έχουμε love talk κάθε βράδυ. "Καλημέρα", "καληνύχτα", και 400 μηνύματα ενδιάμεσα, έτσι για το φουλ πακέτο μιας σχέσης. Ήταν εύκολο και απλό να είσαι ο ένας μαζί με τον άλλον...
Μπορείς να πεις ότι ήταν μια σχέση που είχε τα πάντα για να δουλέψει. "Πριν γεννηθούμε, τα αστέρια συνωμότησαν ήδη υπέρ μας" πόσταρε κάποια στιγμή στον τοίχο του- παραπλεύρως ενός ροζ ηλιοβασιλέματος. Ήμασταν χαρούμενοι!
Χωρίς βέβαια να είμαι ποτέ η προφανής πραγματική του επιλογή. Δεν ήταν καν απαραίτητο, σκέφτηκα, ήμασταν τόσο συνδεδεμένοι που δεν χρειαζόταν - τα viber μας ήταν αλληλένδετα όλο το 24ωρο - για να επιβεβαιώσω κάτι που ήμουν σίγουρη – τον έρωτά μας. Όπως επιβεβαιώθηκε λίγους μήνες μετά, ενώ παρακολουθούσα τις αναρτήσεις του και τις συνομιλίες μας ξανά, είχε και άλλα πράγματα στο μυαλό του. Και δεν ήμουν μέρος αυτών των πραγμάτων. Επειδή ήμουν απλώς ο πλατωνικός έρωτας ο οποίος και θα έμενε για πάντα στη ζώνη του… Πλάτωνα ή του gaslighting στην καλύτερη περίπτωση. Και τότε συνειδητοποίησα ότι είχα περπατήσει ολόκληρους μήνες για να ζήσω μια σχέση που υπήρχε μόνο μέσα στο κεφάλι μου. Ποτέ δεν ήξερε. Ποτέ δεν του είπα ότι, για μένα, ήμασταν μαζί, στην σύντομη ύπαρξή μας. Γιατί να του το πεις; Γιατί να μιλήσουμε για μια ψευδαίσθηση που ήταν μόνο δική μου και που δεν έγινε ποτέ πραγματική;"
Από μακριά και να αγαπιόμαστε (με φίλτρο)
Οι σύγχρονοι καιροί του covid έβαλαν ένα νέο modus operandi στο dating και τις σχέσεις, οι οποίες μπορεί να έχουν αυξηθεί περαιτέρω με την εμφάνιση εφαρμογών γνωριμιών, αφού έχουν ήδη υποστεί αλλαγές στο πρότυπο με τα κοινωνικά δίκτυα και την ευκολία με την οποία μπορείς να "ξεκινήσεις μια συνομιλία" μόνο με ένα like. Τώρα, είναι πιο εύκολο να πεις "γεια". Σχεδόν απρόσωπα, σχεδόν χωρίς κίνδυνο. Αλλά σε μια πανδημική χρονιά, όπου υπάρχουν αμέτρητοι περιορισμοί σχετικά με την επαφή με άλλους, τα κοινωνικά δίκτυα έγιναν εύκολα τα νέα καφέ και μπαρ. Με τους πολυάριθμους περιορισμούς που κάνουν την επαφή πολύ πιο δύσκολη, κοινωνικοποιούμαστε πολύ πιο διαδικτυακά. Αυτό που κάποτε ήταν επιλογή, έγινε πλέον ανάγκη για να διατηρούμε επαφή μεταξύ μας. Η αναζήτηση επαφής, το να είσαι κοντά με άλλα άτομα, είναι έτσι κι αλλιώς μέρος των ανθρώπινων αναγκών και (χωρίς να σκεφτόμαστε την πανδημία που βιώνουμε) τα κοινωνικά δίκτυα και οι εφαρμογές γνωριμιών έχουν καταστήσει ευκολότερη και ακόμη πιο άνετη την προσπάθεια επικοινωνίας με άλλους. Προηγουμένως, ίσως σου χρειαζόταν πολύ περισσότερο κουράγιο να προσπαθήσεις προσωπικά να συναντήσεις κάποιον. Από κοντά, αισθανόμαστε περισσότερο τον κίνδυνο απόρριψης και είναι και μια πιο έντονη απόρριψη, σε αντίθεση με εκείνη που θα συμβεί ψηφιακά.
Σε αυτό το διαδικτυακό παιχνίδι ανακάλυψης όμως, υπάρχει ένας άλλος επικείμενος κίνδυνος που έχει να κάνει με την εξιδανίκευση του αντικειμένου της επιθυμίας. Εάν είναι αλήθεια ότι δεν ερωτευόμαστε κάποιον, αλλά μάλλον την ιδέα που έχουμε για αυτό το άτομο, τα κοινωνικά μέσα έφεραν μαζί τους τη δυνατότητα δημιουργίας μιας (ακόμη) πιο εσφαλμένης ιδέας με βάση την ήδη πειραγμένη βερσιόν μας. Τώρα μάθαμε να γνωρίζουμε το υποψήφιο date, σε ένα Instagram, μια ροή στο Facebook, ή το Tinder κ.λπ. και τώρα είναι πιο δύσκολο να μη νοθευτεί το αληθινό.
Μια αγάπη που δεν έζησες ποτέ είναι ένας τρόπος εξιδανίκευσης. Έχουμε μια εξιδανικευμένη άποψη του άλλου ατόμου. Και μια τέτοια συνθήκη που δεν βιώθηκε ποτέ μπορεί να είναι ένας σκληρός αντίπαλος για να ζήσει οποιαδήποτε (άλλη) αγάπη. Επειδή δεν χάνει ποτέ αυτή την αύρα, δεν κατεβαίνει ποτέ από το βάθρο της εξιδανίκευσης και την saga που φτιάχνουμε στο κεφάλι μας.
Αλλά σε ποιο επίπεδο, τελικά, υπάρχει η «πλατωνική αγάπη»; Τι λέει για εμάς, σχετικά με το πώς αγαπάμε - και πώς νιώθουμε; Η ιδέα της μη πραγματοποιημένης αγάπης οδηγεί σε δύο διαφορετικά σημεία. Αυτή η κατάσταση συνεπάγεται, κατά κάποιο τρόπο, μια ανισορροπία δύναμης μεταξύ των εμπλεκόμενων ατόμων: Είναι αυτός που θα ήθελε να προχωρήσει φυσιολογικά στο ρομάντσο, τον ερωτισμό και σεξουαλικοποίηση της υπάρχουσας σχέσης και ο άλλος που είναι βολεμένος με το μη-αγαπημένο, μη–ερωτικό και μη-σεξουαλικό προσωπείο, της τρέχουσας φάσης.
Έρωτας… σε κενό ασφαλείας
Η πλατωνική αγάπη μπορεί να πάρει διαφορετικές μορφές. Μπορεί να είναι ένα (κυνικό) παιχνίδι αποπλάνησης που είναι αιώνιο: μια μόνιμη ταλάντωση μεταξύ ναι και όχι, ένα ρόλερ κόστερ ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι, μεταξύ της πιθανότητας και της αδυναμίας ενός ρομαντικού, ερωτικού και σεξουαλικού μέλλοντος. Σε αυτό το παιχνίδι, υπάρχουν εκείνοι που μπορούν να είναι άνετοι - και υπάρχουν ακόμη και εκείνοι που το αναζητούν ανοιχτά, επειδή είναι αρκετό - αλλά υπάρχει η πιθανότητα μιας βαθιάς ανισότητας: αυτό που χωρίζει την απογοήτευση από την ικανοποίηση, αυτό που χωρίζει εκείνους που έχουν τη δύναμη να λένε ναι ή όχι κάθε στιγμή, με τους άλλους που θέλουν γενικώς.Από τη μια είναι ο παίκτης που θέλει να αποκαλύψει ή να διατρέξει τον κίνδυνο έκθεσης, την ευπάθειά του. Κι ο άλλος από την άλλη πλευρά που έχει τη δύναμη να αποφασίζει, όχι μόνο τη ζωή του, αλλά και τη ζωή του άλλου - χωρίς να αποκαλύπτει ποτέ τι νιώθει.
Σε ένα σημείο της ταινίας "Το κόκκινο ρόδο του Καΐρου" (1985), σε σκηνοθεσία Γούντι Άλεν - ο οποίος, εμφανίζεται ως ένα από τα πιο ικανά ανθρώπινα όντα για να αναλύσει όλες τις ιδιαιτερότητες των πλατωνικών σχέσεων - η Cecilia, ερμηνευμένη από τη Mia Farrow, έχει το ακόλουθο ξέσπασμα: "Μόλις συνάντησα έναν υπέροχο νέο άντρα! Που δεν υπάρχει, είναι μυθοπλασία, αλλά δεν μπορείς να έχεις τα πάντα". Αυτό που λέει, με την αθώα φωνή της, είναι αυτό που πολλοί από εμάς πιστεύουν: "Μόλις συνάντησα έναν εξαιρετικό σύντροφο! Δεν υπάρχει, αλλά δεν μπορείς να έχεις τα πάντα". Η φράση συνοψίζει αυτό που σήμερα θεωρείται κοινώς ως "πλατωνική αγάπη". Ένα love, μια κόκκινη καρδούλα στα social media που μην την παίρνεις για αληθινή. Η αγάπη των αφισών των αγαπημένων μας ηθοποιών που έχουμε (ή είχαμε) στο εφηβικό μας δωμάτιο. Η αγάπη των playlists με ρομαντικά τραγούδια που, από ντροπή, δεν αφιερώσαμε ποτέ σε "κάποιον"-ή ακόμα κι όταν τ’ αφιερώσαμε ήταν σαν να τα αφιερώναμε σε ένα avatar. Η αγάπη των γραμμάτων που ποτέ δεν γράφτηκαν. Η αγάπη της συνενοχής που δεν μετατρέπεται ποτέ σε φιλιά. Ή, λοιπόν, η αγάπη που δεν ανθίζει λόγω του φόβου της απόρριψης, που απειλητικά κρέμεται, σαν φάντασμα, στην διάρκεια της πανδημίας.
Οι έρωτες δεν μπορούν να βιωθούν ούτε καν να συνειδητοποιηθούν, επειδή ένας από τους δύο, φοβάται να απορριφθεί.
Από αυτήν την άποψη, είναι ενδιαφέρον να δούμε πώς οι εφαρμογές που έχουν σχεδιαστεί για dating κρύβουν αυτούς που σ’ έχουν απορρίψει και δείχνουν μόνο τα matches σου. Όλα αυτά, έτσι ώστε οι άνθρωποι να ελαχιστοποιούν τον κίνδυνο απόρριψης. Γιατί όλος αυτός ο φόβος; Η απάντηση δεν θα είναι απλή. Μπορούμε όμως να πιστεύουμε ότι αυτός ο φόβος είναι τόσο βαθύς επειδή έχει την ικανότητα να κλονίσει την ιδέα που έχουμε για εμάς και ότι θέλουμε να την επικυρώσουν και οι άλλοι. Δηλαδή, μπορεί ενδεχομένως να επηρεάσει την ιδέα μας για τον εαυτό μας και πώς οι άλλοι μας βλέπουν ως άνδρες ή γυναίκες. Με άλλα λόγια, η απόρριψη επηρεάζει την ερωτική ταυτότητά μας.
Στην αρένα της πραγματικότητας
Υποθέτοντας ότι στις σύγχρονες κοινωνίες ο έρωτας είναι αποτέλεσμα της μόνιμης συμβολής (ή εκτίμησης της συμβολής) των μεμονωμένων έργων των εμπλεκόμενων ατόμων. Ξεκινώντας από την ιδέα ότι, στις μέρες μας, οι σχέσεις χτίζονται όλο και περισσότερο, στην ισότητα και με λιγότερο θεσμοθετημένο τρόπο (ανοίγοντας πόρτες σε διαφορετικούς τρόπους για να βιώσεις τον έρωτα).
Μια αγάπη που δεν ήρθε ποτέ για να ζήσεις μέσα σε αυτήν ή πολύ απλά να την ζήσεις, δεν χτίστηκε ποτέ ούτε καν ξεκίνησε. Έτσι, δεν είναι έρωτας σε καμία περίπτωση. Επειδή η αγάπη συνεπάγεται χτίσιμο και συμβολή. Υπονοεί τη διαχείριση και την άρθρωση των πράξεων του καθενός, συνεπάγεται την άρθρωση των σεναρίων που έχει ο καθένας για τη ζωή του, συνεπάγεται έκθεση στην απαιτητική και μόνιμη εκτίμηση που κάνει ο άλλος για εμάς και του ρόλου μας στη ζωή και την βαθιά ευτυχία του. Τελικά, η αγάπη σημαίνει ότι μπορούμε να ερωτευόμαστε αληθινά και ανοιχτά. Τώρα, μια αγάπη που δεν έχει ζήσει ποτέ σε πραγματικούς χρόνους, ποτέ δεν ήταν. Δεν ήταν ποτέ.
Πλατωνική αγάπη vs έρωτας
Αυτή η σχέση μπορεί να είναι πολλά πράγματα: μπορεί να είναι σχέση "φιλίας" και άνευ όρων αλληλεγγύη. Μπορεί να είναι βαθιά οικειότητα. Μπορεί να είναι μια βαθιά έλξη που δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ λόγω των φόβων που αναφέραμε. Μπορεί επίσης να είναι ένα χλιαρό πράγμα -κι έτσι θα το αισθάνεσαι τελικά- και να μην ζει για να μην θέσει σε κίνδυνο τη σχέση που έχει ήδη επιτευχθεί με το επιθυμητό άτομο ή να μην διακινδυνεύσει το σωστό (μια σταθερή σχέση αγάπης που έχειςμε κάποιον άλλο) για την αβεβαιότητα της νέας σχέσης που δεν είναι γνωστό τι μέλλον θα έχει. Μπορεί να είναι ενθουσιασμός ή κυριολεκτικά, ένα παράλογο πάθος, χωρίς να παύει ποτέ να είναι αυτό το αιώνιο παιχνίδι της αποπλάνησης, της χειραγώγησης και της εξουσίας. Αλλά δεν θα είναι αγάπη, δεν θα είναι αγάπη στο βίωμα, δεν θα είναι αγάπη στην ισότητα, δεν θα είναι αγάπη στην καθημερινή ζωή. Δεν θα είναι αγάπη. Επειδή η αγάπη απαιτεί να ζήσει. Δεν είναι να την βάλεις σε αναστολή. Και ναι, είναι πάντα μια ερώτηση, αλλά μια ερώτηση που απαντάται μόνο με ζωή. Αυτό είναι: δεν συνέβη ποτέ, αλλά θα μπορούσε να έχει συμβεί….
