Θύμα του επαγγελματικού εκφοβισμού πέφτει, συνήθως, κάποιος εργαζόμενος που παραβιάζει τους άγραφους κανόνες ενός επαγγελματικού περιβάλλοντος.
Όταν υπάρχουν επαγγελματίες ψυχικής υγείας που ειδικεύονται στο εργασιακό bullying, καταλαβαίνεις ότι το πρόβλημα έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις. Αυτή είναι η περίπτωση της Ντόροθι Σάσκαιντ, PhD, που μέσα από νέο άρθρο της στο «Psychology Today» μάς συστήνει την «Γκλέντα»: Μια γυναίκα που –δεν έχει σημασία αν αυτό είναι το πραγματικό της όνομα ή όχι – θα κάνει πολλές ακόμα να ταυτιστούν μαζί της. Η οποία παρόλο που ανέλαβε τη νέα θέση εργασίας της με πολλές ικανότητες και μεγάλο ενθουσιασμό, αρνήθηκε να συμμετάσχει στα παιχνίδια εξουσίας που παίζονταν στο γραφείο της, με αποτέλεσμα τελικά να εξοστρακιστεί από την ομάδα, να βρεθεί στο στόχαστρο συστηματικού εκφοβισμού από συναδέλφους και, τελικά, να εξαναγκαστεί σε παραίτηση.
Η «Γκλέντα», σύμφωνα με τη Δρα Σάσκαιντ, βίωσε αυτό που ο κοινωνιολόγος και εθνομεθοδολόγος Χάρολντ Γκαρφίνκελ, συνεργάτης του Πανεπιστήμιου της Καλιφόρνια, είχε αποκαλέσει, το 1956, «degradation ceremony», που θα μπορούσε να μεταφραστεί ως «τελετή υποβιβασμού». Αυτή η διαδικασία προϋποθέτει τρία μέλη: τον θύτη, το θύμα και τους μάρτυρες. Το θύμα επιλέγεται από τον θύτη επειδή παραβίασε τους κανόνες μιας ομάδας. Στον χώρο εργασίας, θα μπορούσε, π.χ., να είναι ένας υπάλληλος που τολμά να παρουσιάσει μια καινοτόμο λύση για ένα πρόβλημα που η εταιρεία θα προτιμούσε να σπρώξει κάτω απ' το χαλί. Τότε, ο θύτης, για να ενισχύσει τους κανόνες της ομάδας, όπως την τήρηση της αυστηρής ιεραρχίας και την αφοσίωση στην εταιρεία, επιστρατεύει μια σειρά από εξευτελιστικές πρακτικές όπως κουτσομπολιό, χειρισμό, υπονόμευση, στην προσπάθειά του να «επαναφέρει στην τάξη» το θύμα.
Αν το θύμα δεν υπακούσει, ο θύτης δεν θα διστάσει να συμμαχήσει με τα άλλα μέλη της ομάδας προκειμένου να στερήσει από το θύμα την αξιοπρέπειά του, αμφισβητώντας τις επαγγελματικές αξίες και επιδόσεις του, ακόμα και αν ο άτυχος εργαζόμενος μετρά εμπειρία πολλών χρόνων.
Δεν αρκεί, ωστόσο, ένας θύτης για να ανθίσουν τέτοια φαινόμενα. Πρέπει και το επαγγελματικό περιβάλλον να ευνοεί τον εκφοβισμό. Ή όπως σχολίαζε ένα επιστημονικό άρθρο του 2018 (Brown): «Όταν η κουλτούρα ενός οργανισμού, μιας μη κερδοσκοπικής οργάνωσης, ενός πανεπιστημίου, μιας κυβέρνησης, μιας εκκλησίας, ενός αθλητικού φορέα, ενός σχολείου ή μιας οικογένειας δίνει μεγαλύτερη σημασία στην προστασία της φήμης του συγκεκριμένου συστήματος και στην προστασία των ανθρώπων σε θέσεις εξουσίας παρά στη στοιχειώδη αξιοπρέπεια των μελών ή των κοινοτήτων του, μπορείτε να είστε σίγουροι ότι προκύπτουν τα ακόλουθα προβλήματα: Η διαπόμπευση γίνεται μέρος του συστήματος. Η συνενοχή, κομμάτι της κουλτούρας. Τα χρήματα και η δύναμη υπερτερούν της ηθικής. Η ανάληψη ευθυνών δεν υφίσταται. Ο έλεγχος και ο φόβος γίνονται εργαλεία μάνατζμεντ. Και δημιουργείται μια αλυσίδα απόγνωσης και οδύνης».
Η εμπειρία της «τελετής υποβιβασμού» είναι τραυματική και μπορεί να προκαλέσει στο θύμα «σοβαρές συνέπειες στη σωματική και ψυχική υγεία του» όπως καταλήγει η ειδικός. Γι’ αυτό, όσο νωρίτερα αναγνωρίσουμε μια τέτοια «αρρωστημένη» κατάσταση και αναζητήσουμε βοήθεια, τόσο το καλύτερο.
Φωτογραφία: Adam Winger / Unsplash
