Μια νέα μελέτη για το 2015 ρίχνει φως στον τρόπο με τον οποίο οι λαοί της Ευρώπης ενημερώνονται. Τα αποτελέσματα είναι διαφωτιστικά!
Της Μάρως Αγγελοπούλου
Η δυνατότητα της άμεσης πληροφόρησης μέσα από το διαδίκτυο αποτελεί μια εκπληκτική καινοτομία, δεδομένης της ταχύτητας με την οποία αυτή μεταδίδεται. Στα παραδοσιακά μέσα ο ρόλος του παραλήπτη ήταν διακριτός - πλέον, με το διαδίκτυο, το κοινό δεν καταναλώνει απλώς την ενημέρωση. Σε μερικές περιπτώσεις την παράγει, ανεβάζοντας video και τουιτάροντας κάποιο γεγονός που συμβαίνει εκείνη τη στιγμή, πολύ πριν φτάσουν οι κάμερες και ο σχολιασμός των ειδικών. Σε αυτήν την ογκώδη, πολυσχιδή και, συχνά, ατημέλητη ενημέρωση που ανταγωνίζεται για το πολυπόθητο «κλικ» του κοινού, μια νέα μελέτη του Ινστιτούτου Reuters προσπαθεί να φωταγωγήσει τον τρόπο με τον οποίο οι ευρωπαίοι πολίτες την καταναλώνουν, ενίοτε την δημιουργούν και, το κυριότερο, ποια είναι τα Μέσα τα οποία εμπιστεύονται για την πληροφόρησή τους.
Η εν λόγω μελέτη πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και είναι συμπληρωματική του ετήσιου Digital News Report. Τα δεδομένα συγκεντρώθηκαν από χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και, για πρώτη φορά, από τα αστικά κέντρα της Τουρκίας. Κάτι περισσότερα από 8.000 άτομα από τις έξι αυτές χώρες ερωτήθηκαν στις αρχές του 2015. Τα στοιχεία αυτά προστέθηκαν στην ήδη υπάρχουσα έρευνα από 12 χώρες του κόσμου καθιστώντας την διεθνώς ως την πιο έγκυρη μελέτη αναφορικά με τις ψηφιακές ειδήσεις.
Κάνεις κλικ ή γυρίζεις σελίδα;
Είναι εντυπωσιακές οι διαφορές που εντοπίστηκαν στην Ευρώπη ως προς τον βαθμό εμπιστοσύνης στις ψηφιακές ειδήσεις. Χαρακτηριστικά, την δεύτερη εβδομάδα του Νοεμβρίου 2015 παρατηρήθηκαν τα εξής ενδιαφέροντα: στη Γερμανία το 60% δήλωσε ότι παρακολούθησε ειδήσεις από online μέσα, στην Τσεχία το 91% και στα αστικά κέντρα της Τουρκίας το 88%. Άλλο ένα αξιοσημείωτο εύρημα είναι η ποικιλία στις ψηφιακές συσκευές που χρησιμοποιούν οι καταναλωτές για την πρόσβαση στην διαδικτυακή ενημέρωση. Οι χρήστες στην Τσεχία (78%), στην Πολωνία (75%) και στην Πορτογαλία (69%) χρησιμοποιούν σταθερό ή φορητό υπολογιστή απ’ ότι το κινητό τους τηλέφωνο ή το tablet. Αντιθέτως, στο Ηνωμένο Βασίλειο μόνο το 48% χρησιμοποιεί υπολογιστή ή laptop ως κύρια συσκευή. Η χρήση των social media για την πρόσβαση στις ειδήσεις αυξάνεται συνεχώς, πλην όμως διαφοροποιείται σε μεγάλο βαθμό. Στα αστικά κέντρα της Τουρκίας (67%) και στην Πορτογαλία (61%) βρέθηκαν τα υψηλότερα ποσοστά των ερωτηθέντων που χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για την πρόσβασή τους στην ενημέρωση, συγκριτικά με τα ιδιαιτέρως χαμηλά ποσοστά της Γερμανίας (25%) και της Ιαπωνίας (21%).
Στην μάχη των μέσων ενημέρωσης, τα παραδοσιακά μέσα παραμένουν σημαντικά, με την τηλεόραση να ξεπερνά σε δημοτικότητα τις εφημερίδες. Ενδεικτικά, στην Πολωνία το 81% προτιμά τις τηλεοπτικές ειδήσεις, το 22% ενημερώνεται από τις εφημερίδες και το 84% προτιμά την online πληροφόρηση. Η μείωση στην προτίμηση των εφημερίδων είναι μια γενική ευρωπαϊκή τάση, από την οποία ξεφεύγει μόνο η Αυστρία με το 67% να αγοράζει εφημερίδα, ενώ ο μέσος όρος σε όλη την Ευρώπη είναι μόλις 37%.
Βασικά σημεία
Σύμφωνα με τη μελέτη του Reuters σημεία κλειδιά-στα οποία συμπεριλαμβάνονται και κάποια δεδομένα από την Ελλάδα (σ.σ. η οποία δεν συμμετείχε επισήμως στην έρευνα*) είναι:
• Το smartphone έχει γίνει η κύρια συσκευή για την ψηφιακή ενημέρωση, με μεγάλο αντίκτυπο στην κατανάλωση, τις μορφές και τα επιχειρηματικά μοντέλα. Τα στοιχεία δείχνουν ότι το smartphone παρέχει ένα περιβάλλον που κυριαρχείται από λίγα επιτυχημένα brands, με τους υπόλοιπους να κάνουν αγώνα για να κερδίσουν τον χρήστη μέσα από εφαρμογές και προγράμματα περιήγησης.
• Η τάση του online video, των νέων οπτικών μορφών και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης παρατηρείται περισσότερο στους χρήστες κάτω των 35 ετών και συμπίπτει σε πολλές χώρες, με πτώση στο κοινό των παραδοσιακών τηλεοπτικών δελτίων.
• Έχει ενισχυθεί ο ρόλος του Facebook στην εύρεση, τη συζήτηση και το μοίρασμα των ειδήσεων. Το Instagram και το WhatsApp, που ανήκουν στο Facebook, είναι δημοφιλή κυρίως στους νεότερους ηλικιακά χρήστες.
• Νεοφυή μέσα, όπως η Huffington Post και το Buzzfeed στοχεύουν στη διεθνή ενημέρωση προσπαθώντας να κερδίσουν ένα ευρύτερο κοινό, ακολουθώντας τα βήματα των New York Times και του Guardian (σ.σ. με πρωτοπόρους το BBC και το CNN).
• Σε όλες ανεξαιρέτως τις χώρες, ο μέσος χρήστης είναι δυσαρεστημένος με την διαδικτυακή διαφήμιση, με αποτέλεσμα την αύξηση της χρήσης των ad blockers, ενώ παράλληλα εκφράζει προβληματισμό για τα δυσδιάκριτα όρια μεταξύ διαφημιστικών και αμιγώς δημοσιογραφικών άρθρων.
* Σε επικοινωνία μας με το Ινστιτούτο Reuters αναφορικά με τους λόγους για τους οποίους δεν συμπεριλήφθηκε η χώρα μας στη μελέτη, η απάντηση ήταν ότι δεν έλαβαν ποτέ δεδομένα από κάποιον κρατικό ή ιδιωτικό φορέα. Χρησιμοποίησαν μετρήσεις που αφορούσαν στις πωλήσεις smartphones και tablets, καθώς και τον αριθμό εγγεγραμμένων χρηστών του Facebook (σ.σ. φήμες ότι στην Ε.Ε. θεωρούν ότι με την οικονομική κρίση ο μέσος Έλληνας βλέπει τις ειδήσεις από… το παράθυρο ίσως είναι ανυπόστατες…)
Συμπέρασμα βγάζουμε;
Η μελέτη υπογραμμίζει τον ρυθμό της αλλαγής και την αυξανόμενη πολυπλοκότητα του οικοσυστήματος των ψηφιακών μέσων. Νέα ονόματα στον χώρο της ενημέρωσης, νέες πλατφόρμες και μορφές για την μετάδοση των ειδήσεων επιταχύνουν τη μετάβαση από τα παρελθόντα μοντέλα πληροφόρησης στις online ειδήσεις, τη στιγμή που συμβαίνουν, όπου και να συμβαίνουν. Ωστόσο, υπάρχει ένα διόλου ευκαταφρόνητο ποσοστό που εξακολουθεί να εκτιμά τις παραδοσιακές προσεγγίσεις, όπως το ραδιόφωνο και την εφημερίδα, υποστηρίζοντας ότι εκεί έχει περισσότερες πιθανότητες να λάβει πιο ουσιαστική και αδέκαστη ενημέρωση. Τα επίσημα στοιχεία δείχνουν ότι οι ευρωπαίοι άνω των 45 ετών χρησιμοποιούν τις ψηφιακές ειδήσεις ως πρόσθετη επιλογή, χωρίς όμως να εγκαταλείπουν την προ ετών συνήθεια της τηλεόρασης και της εφημερίδας. Τα νεανικά κοινά της ψηφιακής εποχής παρουσιάζουν αντίθετες συμπεριφορές και αναμένουν την είδηση να φτάσει στο κινητό τους.
Είναι μεγάλη η πρόκληση για τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης, που καλούνται να βρουν εδώ και τώρα τον τρόπο να διαχειριστούν αυτή την αυξανόμενη απόκλιση στη συμπεριφορά του κοινού. Τα έσοδα από τα έντυπα Μέσα μειώνονται ταχύτατα, ενώ οι περισσότεροι χρήστες εμφανίζονται αρνητικοί στην ιδέα της συνδρομής για μια ψηφιακή εφημερίδα.
Η διαφήμιση ζει κι αυτή κυματώδεις καταστάσεις, με τα mobile ads να μην αποδίδουν και πολλά, ενώ τα video ads, παρότι φαίνεται ένας πολλά υποσχόμενος μηχανισμός κέρδους, είναι ακόμα στα γεννοφάσκια τους - συνεπώς είναι δύσκολο να γίνουν συγκρίσεις. Όσο για τις χορηγίες, εγείρουν ερωτηματικά για την δημοσιογραφική ακεραιότητα. Την ίδια στιγμή, το Facebook και η Google συνεχίζουν να χτίζουν τις αυτοκρατορίες τους βασιζόμενοι στην στοχευμένη διαφήμιση που φτάνει στον χρήστη με ένα ωραίο και ενδιαφέρον περιτύλιγμα.
Στο πλαίσιο αυτό, οι ειδησεογραφικοί οργανισμοί αντιμετωπίζουν άλλο ένα δύσκολο έτος μπροστά τους, με έντονες πιέσεις ένθεν κακείθεν και, για την επιβίωσή τους, καλούνται να φανούν ακόμη πιο εφευρετικοί, με συντακτικές και επιχειρηματικές στρατηγικές.
