Φως και σκιά.
Συνυπάρχουν, εναλλάσσονται και ενώνονται από το μαγικό ραβδί του Γιώργου Λάνθιμου, ο οποίος δεν φοβάται να κοιτάξει μέσα μας και μέσα του, μιλώντας μέσα από ένα αστείο, πονεμένο, αληθινό παραμύθι, για την ομορφιά και τον φόβο που μπόρεσε να δει...
Ένα ταξίδι στον 18ο αιώνα. Μία βασίλισσα. Δύο ερωμένες. Άγγλοι, πάπιες και ανανάδες. Σεξ. Πουδραρισμένες ανδρικές περούκες και βαρυφορτωμένα κρινολίνα. Η χρυσοποίκιλτη αυλή και οι αριστοκρατικές της ίντριγκες, παγιδευμένες στον ευρυγώνιο φακό του Γιώργου Λάνθιμου.
Τρεις γυναίκες κλέβουν την παράσταση. Η Άννα, που γραπώνεται με κόπο σε μια κορυφή την οποία δεν αντέχει· εγκλωβισμένη στο καροτσάκι της και στην αμφισβητούμενη συμπόνοια των άλλων. Είναι η βασίλισσα που δεν βασιλεύει, η οποία ασφυκτιά από την αναπηρία και τη μοναξιά της, την ώρα που μια στρατιά χαμένων παιδιών την καταδιώκει.
Και έπειτα, είναι η Σάρα. Η όμορφη, σιδερένια Σάρα, που παίζει την ίντριγκα στα δάχτυλα όταν, την ίδια ακριβώς στιγμή, λέει την αλήθεια. Η Σάρα, η οποία ξέρει την πολιτική καλύτερα από τους άντρες της εποχής της και βασιλεύει στη θέση της βασίλισσας, γιατί γνωρίζει πώς να κολυμπήσει στην καταθλιπτική της κυκλοθυμία και να επιπλεύσει. Η αρχοντική, υπεροπτική Σάρα, που είναι σίγουρη ότι η Αγγλία χρειάζεται τον πόλεμο περισσότερο από την ειρήνη.
Και είναι και η Άμπιγκειλ. Η όμορφη, καημένη Άμπιγκειλ: μια αρχόντισσα ξεπεσμένη, με τη ζωή της λερωμένη στα υπόγεια και το δέρμα της μαστιγωμένο. Α, η ωραία, αθώα Άμπιγκειλ. Θα υπήρχε άραγε τρόπος να βγάλει τη γλώσσα στη μοχθηρή της μοίρα, σκαρφαλώνοντας και πάλι ψηλά, εκεί όπου είναι προορισμένη να ανήκει;
Όλα στην Ευνοούμενη θυμίζουν ταινία εποχής την ώρα που όλα την ακυρώνουν. Γιατί όσα έχεις συνηθίσει, είναι απρόσμενα παραμορφωμένα. Γιατί εκείνα που περίμενες να επιβάλλονται έχουν σμικρυνθεί –και τα θαμμένα έχουν βγει στο φως. Τα πάθη και οι σκιές που οι άνθρωποι πάντα πάσχιζαν να κρύψουν, βγαίνουν στη φόρα. «Όλα μένουν ίδια», είπε περίπου ο Γιώργος Λάνθιμος, όταν τον ρώτησαν τι είναι αυτό που τον γοήτευσε στο σενάριο της νέας του ταινίας. Και είχε δίκιο. Ίδια και απαράλλακτα· αν όχι ακριβώς γύρω μας, σίγουρα εντός μας.
Φυσικά, για μία ακόμα φορά, η ταινία του είναι ανθρωποκεντρική. Με ηρωίδες που δεν σου είναι εύκολο να συμπαθήσεις, αλλά σου είναι αδύνατον να αντιπαθήσεις. Χωρίς να το θέλεις, υπάρχει μέσα τους κάτι που αναγνωρίζεις, ακόμα και αν δεν σκοπεύεις να μιλήσεις ποτέ γι' αυτό. Θα μιλήσει ο Λάνθιμος στη θέση σου. Θα ακουμπήσει στο χιούμορ και στην ανελέητη ωμότητα, στον σαρκασμό και στην αφόρητη αλήθεια. Θα σου ξαναπεί, για χιλιοστή φορά (αλλά ευφάνταστα, με ντελικάτη ειρωνεία) ότι η πολιτική δεν είχε ποτέ καρδιά. Θα σου συστήσει μια άχαρη, απωθητική βασίλισσα, που βρίζει σαν λιμενεργάτης, και θα την τοποθετήσει –πόσο ευφυές και πόσο αφάνταστα σκληρό– ανάμεσα σε ένα κοπάδι από χνουδωτά και γόνιμα κουνέλια· μια μαζοχιστική υπενθύμιση της δικής της ανεπάρκειας. Θα σε ρωτήσει, δια στόματος Σάρα, αν πιστεύεις ότι η αγάπη έχει όρια, αναγκάζοντάς σε να αναρωτηθείς αν έχεις, έστω, βρει τον ορισμό της. Θα βάλει την Άμπιγκειλ να σε προκαλέσει: αλήθεια, εσύ δεν πίστεψες ποτέ, ούτε ένα δευτερόλεπτο στη ζωή σου, ότι ο σκοπός αγιάζει τα μέσα;
Ο Λάνθιμος είναι ειλικρινής. Αυτό, ανάμεσα σε όλα τα καλά που στολίζουν το σινεμά του, είναι το κορυφαίο του όπλο κι ένα κοινό σημείο με τους Χάνεκε και Φον Τρίερ: είναι κι εκείνοι σκηνοθέτες που δεν μασάνε τα λόγια τους –ούτε τις εικόνες τους.
Δεν ξέρω πότε ξεκίνησε να σκαλίζει τις ψυχές των άλλων (ή τη δική του), πάντως τις ξέρει καλά. Και δεν τις φοβάται. Θα τις αρπάξει και θα τις αναποδογυρίσει, θα τις αδειάσει σαν τις τσέπες του καθημερινού σου παλτού. Από μέσα τους, αντί για κέρματα, κραγιόν και ξεχασμένα χαρτάκια από σοκολάτες, θα ξεβραστούν η ζήλια, η φιλοδοξία, ο φόβος και η ανίκητη δίψα για εξουσία. Η οποία, στην πραγματικότητα, είναι η αιώνια δίψα για μια θέση στον κόσμο, για την ταυτότητα που ο καθένας ψάχνει για τον εαυτό του. Η δίψα για αποδοχή. Και, ναι, για αγάπη. Θα την αναγνωρίσεις αυτήν τη δίψα, την ώρα που θα παρακολουθείς την Ολίβια Κόλμαν να θυμίζει ενδιαφέρουσα εκδοχή της βασίλισσας από την Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων ή την ώρα που θα κλυδωνίζεσαι ανάμεσα στις ωραίες και αδίστακτες διεκδικήτριες της εύνοιάς της, που αλλάζουν δέρματα σαν τα φίδια, ισορροπώντας επικίνδυνα ανάμεσα στην άνοδο και την πτώση. Γιατί οι ισορροπίες, όπως και οι εύνοιες, είναι σαν το αεράκι. Αλλάζουν κατεύθυνση, ανά πάσα στιγμή.
Σκοτάδι και φως. Ποτέ ένα πολυτελές παλάτι δεν έμοιαζε τόσο ζοφερό και τόσο κλειστοφοβικό. Σαν μουτζουρωμένος καθρέφτης, αντανακλά την ασφυξία της Άννας και τη βαριά της μοναξιά: τον φόβο της απέναντι στον λαό που δεν βλέπουμε ποτέ, τον δισταγμό της να βγει στην καταπράσινη φύση που την περιμένει έξω από τους τοίχους· τόσο εκτυφλωτικά λαμπερή, ώστε σχεδόν σε τσούζουν τα μάτια σου όταν ο φακός σε οδηγεί στον κήπο. Όμως, ακόμα κι εκεί, παραμονεύει ο θάνατος.
Γιατί, παρά το χιούμορ, παρά τα φρούτα που εκτοξεύονται και τον κωμικό πάπιο Οράτιο, παρά τις ατάκες-δηλητήριο οι οποίες πέφτουν βροχή και σε κάνουν να γελάς, θα έρθει η στιγμή που θα βρεθείς αντιμέτωπος με τα μάτια των ηρωίδων του Λάνθιμου. Θα τα δεις να βουρκώνουν.
Και θα σιγουρευτείς ότι, στον πυρήνα της, η Ευνοούμενη, η καλύτερη ταινία του Γιώργου Λάνθιμου μέχρι σήμερα, είναι μια ταινία για την απώλεια.
Ιρλανδία/Ηνωμένο Βασίλειο/Η.Π.Α.
Σκηνοθεσία: Γιώργος Λάνθιμος
Πρωταγωνιστούν: Ολίβια Κόλμαν, Ρέιτσελ Βάις, Έμμα Στόουν
Διανομή: Odeon
