H μοιραία αλλά «προβληματική» γυναίκα μέσα σε μια κοινωνία που σαπίζει. Μας θυμίζει κάτι;
Ο David Lynch έφυγε από τη ζωή την περασμένη Πέμπτη αλλά άφησε πίσω του μια μεγάλη κληρονομιά στο είδος του neo - noir αλλά και στην ιστορία όλου του κινηματογράφου. Μέσα από τις ταινίες του είδαμε τη γυναίκα σε όλο της το μεγαλείο. Θελκτική, μυστήρια και εκμαυλιστική. Πάντα αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα και παρασύρει σε αυτά τον άντρα (ή τη γυναίκα) που την έχει ερωτευθεί μ' έναν τρόπο απόλυτο και εμμονικό. Ο σκηνοθέτης επικρίθηκε για μισογυνισμό καθώς σκοτώνει τις «γυναίκες» του ή τις σώζει με σανίδα σωτηρίας έναν άντρα. Όμως η σύγχρονη femme fatale του έχει μέσα της μεγάλη δυναμική παρά τα προβλήματά της και είναι κάτι περισσότερο από απλό έρμαιο του άνδρα. Περισσότερο, η «προβληματική» γυναίκα είναι έρμαιο μιας προβληματικής κοινωνίας που είναι σαθρή στα θεμέλιά της.
Ας κάνουμε μια αναδρομή:
Rita στο Mullholand Drive
Η Rita (Laura Harring) είναι εδώ το πρότυπο της μοιραίας γυναίκας. Γοητεύει και παρακολουθείται καθ' όλη τη διάρκεια της ταινίας. Αυτό που την κάνει ενδιαφέρουσα είναι ότι το «κοίταγμα», ενώ κανονικά αναμένεται από το υποτιθέμενο ανδρικό κοινό, γίνεται στην παρούσα συνθήκη από μια γυναίκα, την Betty Elms (Naomi Watts). Αυτό έχει μια ελάχιστα αισθητή, αλλά και πάλι ανησυχητική επίδραση στο κοινό. Δεν έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε γυναίκες σε ταινίες να αναπαρίστανται με αυτόν τον τρόπο. Η Naomi Watts ουσιαστικά εκπληρώνει τον ρόλο ενός άνδρα πρωταγωνιστή, αλλά παρουσιάζεται με τον πιο θηλυκό τρόπο.
Renee Madison στο Lost Highway
Ο πρωταγωνιστής είναι παντρεμένος με την Renee Madison (Patricia Arquette) και είναι τρομοκρατημένος από το αίνιγμα της γυναίκας του που δεν ανταποκρίνεται με ενθουσιασμό στα συζυγικά της «καθήκοντα». Όταν έρχονται σε σεξουαλική επαφή, εκείνος νιώθει ότι αποτυγχάνει οικτρά. Αυτό που εισπράττει από εκείνη είναι ένα είδος συγκαταβατικού νεύματος στον ώμο. Ο απόλυτος εξευτελισμός. Αφού τη σκοτώσει σε μια πράξη απογοήτευσης, ο ήρωας εισέρχεται στο χώρο της φαντασίας του όπου, κατά κάποιον τρόπο, επανεφευρίσκει όχι μόνο τον εαυτό του αλλά και ολόκληρο το κοινωνικό του περιβάλλον. Ένα ονειρικό περιβάλλον που τον προστατεύει από την θλιβερή του πραγματικότητα.
Dorothy Valens στο Blue Velvet
Αυτή τη φορά, δεν υπάρχει μόνο μια μοιραία γυναίκα, αλλά και ένα αντίπαλο δέος στη μοιραία γυναίκα, ένα καλό κορίτσι, το οποίο η ακαδημαϊκός Frida Beckman αποκαλεί «κλασική παρθένα ηρωίδα». Η femme fatale είναι η Dorothy Valens (Isabella Rossellini), μια τραγουδίστρια σε νυχτερινό κέντρο που ενσαρκώνει όλες τις πτυχές μιας μοιραίας γυναίκας και σαγηνεύει τον πρωταγωνιστή, Jeffrey Beaumont (Kyle MacLachlan). Είναι μυστηριώδης και έχει μια «επικίνδυνη σεξουαλικότητα». Καθώς προχωρά η ιστορία, όμως, μαθαίνουμε ότι δεν είναι καθόλου αυτό που αρχικά φαινόταν. Είναι ένα θύμα. Ο ρόλος της femme fatale ξαφνικά γίνεται θολός.
Laura Palmer στο Twin Peaks
Τον ρόλο της femme fatale αναλαμβάνει η Laura Palmer στο Twin Peaks και στην προγενέστερη ταινία του, Fire Walk With Me. Θύμα αιμομιξίας, η Laura είναι επίσης τοξικομανής και ανήλικη πόρνη. Υπομένει πολλές κακουχίες στη ζωή της, φτάνοντας τελικά στον πρόωρο χαμό της. Η απεικόνιση της Laura Palmer ως το «απόλυτο θύμα» έχει αποτελέσει θέμα συζήτησης και κριτικής, αλλά θα ήταν πολύ απλοϊκό να πούμε ότι η απεικόνιση του χαρακτήρα από τον Lynch είναι διαποτισμένη με μισογυνισμό.
Lula στο Wild at Heart
Μοιραία γυναίκα είναι και η Lula που εμπλέκει τον «καλό της» στη δική της περιπέτεια ζωής. Η Lula αποζητά την ελευθερία από μια μητέρα με ψυχολογικά προβλήματα που στέλνει δολοφόνους να κυνηγήσουν την κόρη της και από μια παιδική ηλικία που διαμορφώθηκε από σεξουαλικές επιθέσεις και το θάνατο του πατέρα της κάτω από αμφίβολες συνθήκες. Προσκολλάται στον Sailor (Nicolas Cage), που δεν είναι ακριβώς ο ορισμός του «καλού παιδιού» αλλά που τυχαίνει επίσης να είναι μάρτυρας της πυρκαγιάς που σκότωσε τον πατέρα της. Καθώς αυτή και ο Sailor αποφεύγουν τους δολοφόνους που στέλνει η μητέρα της πίσω τους, η Lula επιμένει να βρει κάποιο μέρος όπου μπορούν να είναι ευτυχισμένοι μαζί.
Nikki Grace στο Island Empire
Ωστόσο, η τελευταία ταινία του Lynch, Inland Empire, διαφοροποιεί αρκετά την απεικόνιση των «προβληματικών», μοιραίων γυναικών με τη Nikki Grace, την οποία υποδύεται η Laura Dern. Η ταινία παρακολουθεί τη Nikki, μια ηθοποιό που η πραγματική της ζωή αρχίζει να συγχέεται με τον χαρακτήρα που υποδύεται. Η Dern ξεστρατίζει από το «δρόμο της ηθικής» και αποδίδει πραγματικά το μέγεθος της ψυχικής κατάρρευσης και της παράνοιας, παρουσιάζοντας τον γυναικείο πόνο χωρίς γαρνιτούρα ωραιοποίησης. Είναι αναζωογονητικό να βλέπεις μια γυναίκα να δείχνει ατημέλητη στην οθόνη -αλλά όχι με σέξι τρόπο- και να δρα με τρόπο γκροτέσκο, τρομακτικό και «νοσηρό». Ο χαρακτήρας της Dern ουρλιάζει βίαια σε μια σκηνή, με το πρόσωπό της να παραμορφώνεται σε έναν χαρακτήρα φρίκης.
